Vida Profil Klavuzu

Vidalar en sık kullanılan bağlantı teknolojisidir. Kaynak veya yapıştırma gibi diğer birleştirme tekniklerinin aksine vidalı bağlantılar zarar görmeden sökülebilir. Vidaya güç aktarımı pozitif bağlantı ile gerçekleşir. Bu nedenle, her vidanın bir tornavida, L anahtarı veya uç şeklinde doğru eşleşen parçaya ihtiyacı vardır.

Daha yeni TORX® ve TORX PLUS® profillerine ek olarak “klasik” Düz, Phillips ve Pozidriv profilleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Endüstride sayısız başka profil bulunmakta olup, en çok kullanılan profiller aşağıda açıklanmıştır

Düz (Slotted)

Düz profil, şimdiye kadarki ilk vida profiliydi ve büyük popülerlik kazanmaya devam ediyor. Basit bir yarık, sabitleme aletinin bıçağı için bir yuva görevi görür. Ancak merkezleme eksikliği nedeniyle sabitleme aleti vidadan kayabilir. Bu, yarıklı profili makineyle vidalamaya uygun hale getirmez. Diğer bir dezavantaj, yaralanmalara yol açabilen keskin kenarlarıdır. Kuvvet uygulaması sadece çapraz olarak zıt iki kenar üzerinde gerçekleşir, bu nedenle düz profil özellikle yüksek torkları iletmek için uygun değildir.

Yıldız (Phillips)

İki dik açılı yarıklı profil, Phillips profilini oluşturur. Kuvvet uygulaması dört kenarda gerçekleştiğinden ve böylece vidalamayı kolaylaştırdığından, klasik düz forma kıyasla çapraz versiyon daha iyi vidalama özelliklerine sahiptir. Buna rağmen, nispeten küçük kuvvet uygulaması, alet ve vidanın küçük bir alanda yoğunlaşan yüksek geriliminin alet ve vidada hasara yol açma riskini içerir.

Kaydırma veya dışarı çıkma kuvveti, sabitleme aletini de etkiler. Yani sıkma aletini vidadan dışarı doğru iter. Bu da kuvvetin kullanıcı tarafından artırılmış temas kuvveti uygulanarak karşılanması gerekir. Yani, istenilen sıkma işleminin uygulanabilmesi için hem çevirme hem de bastırma kuvvetinin uygulanması gerekir.

Phillips profili yanlış kullanıldığında tornavida ve vidanın hasar görmesine ve daha hızlı aşınmasına neden olan Pozidriv profili ile çok sık karıştırılır.

Yıldız profilline lisans veren Phillips Screw şirketidir.

Pozidriv

Pozidriv profili, Yıldız profilinin bir evrimidir. 45 derece kaydırılmış iki çarpı şeklinden oluşturur. Bununla birlikte, ek artı işareti dişleri daha dar ve daha az derindir. Vida özellikleri iyileştirilmiş olsa da (paralel kanatlar), Pozidriv profili hala klasik Yıldız profilinin sorunları olan sıyırma problemlerini taşımaktadır

Pozidriv Yıldız profili ile çok sık karıştırılır, iki profilin yanlış kullanılması tornavida ve vidanın aşınmasına neden olur.

Pozidriv profilline lisans veren Phillips Screw şirketidir.

TORX®

TORX, altı yuvarlak loblu yıldız şeklinde bir dalga profilidir. Klasik vida profillerine kıyasla TORX, uç ve vidaya zarar vermeden daha yüksek bir torku aktarmak için kullanılabilir. Düşük radyal kuvvetler sayesinde hem sabitleme aletinin hem de vidanın kullanım ömrü uzar. Düşük radyal kuvvetler, profilin paralel formunun ve sadece 15 derecelik lob açısının sonucudur. Bu geometri ile, neredeyse hiç bastırma kuvvetine ihtiyaç yoktur. Yıldız profilinin aksine, TORX herhangi bir temas kuvvetine ihtiyaç duyulmaz. Ayrıca, TORX ile, bazen düz profilde olduğu gibi alet kayması tehlikesi yoktur. Bu, çok düşük temas kuvvetiyle çok daha yüksek torkların aktarılabileceği anlamına gelir.

TORX ve TORXPLUS arasındaki farka dikkat edilmelidir: Bir TORXPLUS vidasını geçici olarak sabitlemek için bir TORX aleti kullanılabilse de torxplus vidadaki loblar torx uçlu aletin vidaya tam oturmamasına neden olur. Zira torx profildeki loblar daha yuvarlaktır. Bu da hem aletin hem de vidanın daha hızlı aşınmasına yol açar.

Torx profilinin lisans sahibi Acument Global Technologies şirketidir.

TORX PLUS®

TORX gibi, TORXPLUS da altı loblu altıgen çıkıntılı şeklinde bir profildir. Bununla birlikte, bunlar yuvarlatılmak yerine düzleştirilir. Kuvvet uygulamasının geniş dağılımı, olumsuz radyal kuvvetlerin oluşmasını engeller. Klasik TORX ile karşılaştırıldığında, daha geniş lob kesiti alanı sayesinde vidaya daha da yüksek torklar aktarılabilmektedir.

TorxPlus profilinin lisans sahibi Acument Global Technologies şirketidir.

TORX TR (Torx Tamper Resistant)

Torx TR, klasik Torx profili ile aynı özelliklere sahip olup ekstra güvenlik özelliği içeren bir profilidir. Torx TR'nin ucunda güvenlik amacıyla delik bulunmaktadır. Bu sayede sadece bu amaca özel üretilmiş vidalarda kullanılabilmektedir. Güvenlik deliği sayesinde profil vidaya tam oturmaktadır.

Torx TR profilinin lisans sahibi Acument Global Technologies şirketidir.

Üçgen/Triangle

Üçgen profil; kenarları birbirine 60 derece olan bir eşkenar üçgen şeklindedir. Üçgen başlık profili aynı zamanda örneğin demiryolları ve itfaiye tarafından kullanılan bir güvenlik özelliği içeren profilidir. Üçgen profiller ticarette nadirdir. Demiryolu çalışanları, tren kapılarını açmak için "eski" diye tabir edilebilecek üçgen profile aşinadır. Bu profil itfaiye ekipleri tarafından hidrantların ve yol bariyerlerinin kilidini açmak için kullanır. Küçük kuvvet uygulama alanı nedeniyle, yüksek torkların aktarılmasında etkili değildir. Aynı zamanda kaldıraç kolu çok küçüktür. Bu nedenle kullanıcı vidayı döndürmek için daha fazla kuvvet uygulaması gerekmektedir.

Kare/Robertson

Kare profili (Robertson olarak da bilinir) Avrupa'da neredeyse tamamen kullanılmaz hale gelmiş olmakla beraber ABD'de hala çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Hala elektrikçiler tarafından elektrik şalt dolaplarını açmak için veya eski model arabalarda çalışan araç tamircileri tarafından kullanılmaktadır. Dört yüzey birbirine dik açıdadır ve karşılıklı kenarlar paraleldir. Küçük kuvvet uygulama alanı nedeniyle, yüksek torkların aktarılmasında etkili değildir. Aynı zamanda kaldıraç kolu çok küçüktür.

Hex/Altıgen (dişi/erkek)

Altıgen, en iyi bilinen ve en çok kullanılan profillerden biridir. Hepsi birbirine 120 derecelik açıda olan altı yüzü olan altıgen şeklindedir. Güç aktarımı söz konusu olduğunda çok başarılı değildir çünkü stres konsantrasyonu çok yüksektir. Bu vida deformasyonlarına neden olabilmektedir.

Dişi Hex TR (Interior Hex Tamper Resistant)

Dişi Hex TR, vidalara izinsiz müdahale edilmesini önleyen bir güvenlik profilidir. Geleneksel iç altıgenden farklı olarak, Kurcalamaya Karşı Dirençli profil, eşleşen aletin vida başına yerleştirilebilen bir deliğe sahiptir. Bu sayede sadece bu amaca özel üretilmiş vidalarda kullanılabilmektedir. Güvenlik deliği sayesinde profil vidaya tam oturmaktadır. Sabitleme aleti ancak bu şekilde vida profiline yerleştirilebilir. Bunun dışında klasik iç altıgen ile aynı özelliklere sahiptir.

Multipoint/Çok Noktalı

Çok noktalı profil, on iki küçük dişlili köşelerden oluşan güvenlik uç profilidir. Çok noktalı profildeki dişler, TORX profilindekinden çok daha incedir. Bu on iki diş sayesinde kuvvet dağılımı iyidir. TORX profiline benzer şekilde geniş bir kuvvet uygulama alanı vardır ve bu sayede yüksek torkların aktarımına olanak sağlar. Çok noktalı profil, yüksek çekme kuvvetlerini aktarmak için yüksek torkların gerektiği ve otomotiv endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Vidalara izinsiz müdahalenin önlenmesi de temel amaçlardan biridir.  Çok ince dişleri ve buna bağlı olarak vida başıyla bağlantılı tam oturma gereksinimi nedeniyle, çok noktalı profilin bir sorunu vardır: vida profilindeki herhangi bir kir ya da pas, vidanın işlevi üzerinde zararlı bir etkiye sahiptir. Zira, vida başındaki kir veya pas, ucun tam olarak yerleştirilmesini engelleyebilir. Bu da vidanın veya zarar görmesine neden olabilmektedir.

Torq-Set®

Torq-Set® profili, asimetrik olarak merkeze kaydırılan dört kenardan oluşur. Torq-Set® bir güvenlik profilidir. Ofset çapraz tasarımı sayesinde, vidaların izinsiz olarak kurcalanması önlenir. Profil özellikle havacılık endüstrisinde kullanılır.

Lisans sahibi Phillips Screw şirketidir.

Tri-Wing/Üç Kanat

Üç kenarlı ve kanatlı güvenlik profili ve "Egzotik" tasarımı sayesinde vidaların yetkisiz kişiler tarafından kurcalanması önlenir. Profil, özellikle ev aletleri ve havacılık endüstrisinde kullanılmaktadır.

Lisans sahibi Phillips Screw şirketidir.

Spanner/ Yılan Göz

Bu profil, iki dikdörtgen "yılan gözü"ne benzemekte olup, bir güvenlik profilidir. Anahtar profili ticaret ve sanayide nadiren kullanılır.  Bu profil yüksek bir tork iletmek için uygun değildir.

Pentalobe

Pentalobe, beş loblu, çiçek şeklinde bir vida profilidir. Genellikle Apple gibi akıllı telefon üreticileri tarafından kullanılır. PL1 (0,8 mm), PL4 (1,2 mm) ve PL5 (1,5 mm) boyutları yaygındır. Pentalobe profili, diğer yaygın vida profillerine kıyasla herhangi bir teknik avantaj sunmaz, ancak her şeyden önce yetkisiz vida gevşemesini önlemeyi amaçlar. Bu profil sadece pentalobe başlı vidalar için üretilmiştir. Bu sayede sadece yetkili kişilerin elinde bulunan aletlerle sadece tamir yapılabilmektedir. 

Torx Plus® IPR

Torx Plus IPR, altı yerine beş kenarlı ve güvenlik vidalarını izinsiz gevşemeye karşı koruyan bir deliği olan bir Torx Plus® profilidir. Vidalar, başka herhangi bir yaygın, serbestçe bulunabilen aletle gevşetilemez.

Y Tip/Y-Type

Üç nokta veya trigram olarak da bilinen Y tipi profil, tipik olarak ekipmanın içine erişimi engellemek için kullanılır. Örneğin, 7. nesilden itibaren Apple dizüstü bilgisayarlarda veya iPhone'larda pilleri sabitlemek için kullanılır. Karakteristik özellikler, profilin merkezinde birleşen üç kanattır. Yaygın olarak kullanılan boyutlar Y 2.0, Y 2.5, Y 3.0, Y 4, Y 5 ve Y 6'dır.

Slotted nut

Diğer birçok somunun aksine, oluklu somun altıgen yerine yuvarlak bir şekle sahiptir. Oluklu somun, adını somunun üst kısmındaki karşılıklı iki yuvadan alır. Bunlar, oluklu bir somun anahtarının takılması için tasarlanmıştır. Düz somunlar, özel bir düz somun tornavidası olmadan çıkarılması zor olduğundan yetkisiz erişime karşı koruma sağlar. Oluklu somunlar genellikle elektrik endüstrisinde, makine mühendisliğinde ve araç yapımında kullanılır.

SIT

SIT vidaları, yüksek vida kalitesi ile karakterize edilir. Asimetrik bir diş, düşük vidalama torku ve dolayısıyla daha fazla hız sağlamaktadır. Özellikle kenar bölgesindeki bağlantılarda düşük yarma kuvveti oluşturur. Torx® ile karşılaştırıldığında bu profil, vidanın uca iyi yapışması ve bu nedenle üzerinde çalışılmasının kolay olması avantajını sunar. Ucun ve vidanın iyi oturması, aşınmanın da minimumda tutulduğu anlamına gelir.

SL/PZ

SL/PZ profili, düz ve pozidriv kombinasyonundan oluşmaktadır. Bu vida profili Xeno SL/PZ veya PlusMinus/Pozidriv profili olarak da bilinir. Her şeyden önce bu profil, genellikle rölelerde, sigorta kutularında, anahtarlarda ve klemenslerde kullanılan PlusMinus klemens vidaları için kullanılmaktadır. Kombinasyon profili kaymayı azaltır ve daha yüksek tork iletimini garanti eder.

SL/PH

Bu vida profili Xeno  Düz/Yıldız (SL/PH) veya ArtıEksi/Yıldız profili olarak da bilinir. Her şeyden önce, genellikle rölelerde, sigorta kutularında, anahtarlarda ve klemenslerde kullanılan ArtıEksi klemens vidaları için kullanılmaktadır. Düz/Yıldız (SL/PH) kombinasyonlu profil kaymayı azaltır ve daha yüksek tork iletimini garanti eder.